Poszukiwanie prawdy

Katecheza (I/7): Rozpoznawanie prawdy

Klasyczna definicja prawdy

Autorem klasycznej definicji prawdy jest Arystoteles. A jest nam ta teoria znana w sformułowani scholastycznym, pochodzącym od Izaaka ben Salomona (IX w.). Św. Tomasz z Akwinu nadał następujące brzmienie tej definicji: Prawda polega na zgodności rzeczy i umysłu. Wygłaszam sąd: Dziś jest słoneczny dzień. Jeśli faktycznie jest tak, że dzisiejszy dzień jest słoneczny, sąd, który wygłosiłem jest prawdziwym. Gdyby stan rzeczy był całkiem inny, np. gdyby było pochmurno, zdanie powyższe byłoby fałszywe. Ta klasyczna definicja prawdy jest zgodna z potocznym poglądem większości z nas. Można powiedzieć, że to rozumienie prawdy jest zgodne ze zdrowym rozsądkiem. Przy bliższym zastanowieniu się nad tą definicją prawdy pojawiają się pewne, wcale niebanalne trudności.

Koncepcja oczywistości

Zwolennicy tej teorii uważają, że twierdzenie jest prawdziwe tylko wtedy, jeśli jest oczywiste. Twierdzenie: Trójkąt ma trzy boki jest prawdziwe, ponieważ jest oczywiste. Znane są dwie wersje tej koncepcji.
Oczywiste jest to, co prezentuje mi się jako jasne i wyraźne - głosi Kartezjusz. Na pewno takim twierdzeniem, które jest jasne i wyraźne jest słynna formuła: cogito, ergo sum (myślę, więc jestem). Autorem tej formuły jest właśnie Kartezjusz. Formuła ta stanowi fundament jego filozofii.
Druga wersja koncepcji oczywistości jest dziełem neokantysty, Heinricha Rickerta. Zdaniem tego filozofia, twierdzenie jest oczywiste, jeśli jest zgodne z pewną normą i odczuwamy, że powinniśmy je uznać.

Jan Paweł II o prawdzie

Prawda jest światłem ludzkiego umysłu. Jeżeli od młodości stara się on poznawać rzeczywistość w różnych jej wymiarach, to w tym celu, aby posiąść prawdę: aby żyć prawdą. Taka jest struktura ducha ludzkiego. Głód prawdy stanowi podstawowe jego dążenie i wyraz.
Chrystus mówi: poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli. Wśród słów zapisanych w Ewangelii te należą z pewnością do najważniejszych. Mówią bowiem równocześnie o całym człowieku. Mówią o tym, na czym buduje się od wewnątrz, w wymiarach ducha ludzkiego, właściwa człowiekowi godność i wielkość. Godność ta nie zależy tylko od wykształcenia, choćby uniwersyteckiego – może być udziałem nawet analfabety – równocześnie jednak wykształcenie, systematyczna wiedza o rzeczywistości, powinna służyć tej godności. Powinna więc służyć prawdzie. (…)
Chrystusowe słowa poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli stają się istotnym programem. Młodzi mają – jeśli tak można wyrazić – wrodzony zmysł prawdy. Prawda zaś ma służyć wolności: młodzi mają także spontaniczne pragnienie wolności. A co to znaczy być wolnym? To znaczy: umieć używać swej wolności w prawdzie – być prawdziwie wolnym. Być prawdziwie wolnym – to nie znaczy, stanowczo nie znaczy: czynić wszystko, co mi się podoba, na co mam ochotę. Wolność zawiera w sobie kryterium prawdy, dyscyplinę prawdy. Bez tego nie jest prawdziwą wolnością. Jest zakłamaniem wolności.
Być prawdziwie wolnym – to znaczy: używać swej wolności dla tego, co jest prawdziwym dobrem (…) być człowiekiem prawego sumienia, być odpowiedzialnym, być człowiekiem dla drugich.

List apostolski Ojca Świętego Jana Pawła II do młodych całego świata Parati semper
z okazji Międzynarodowego Roku Młodzieży 1985, 12-13.

Katecheza