Prawda w świecie

Katecheza (I/14): Rozeznawanie prawdy w świecie

Klasyczna koncepcja prawdy

Prawda polega na zgodności rzeczy i umysłu;
sądu o rzeczywistości z samą rzeczywistością.

Arystoteles (384-322 przed Chr.)

Niektóre nieklasyczne koncepcje prawdy (oceń ich wartość!):

Prawdziwy jest taki sąd, który wszyscy przyjmują (kryterium powszechności)
Prawdziwe jest to, co zgodne ze zdrowym rozsądkiem
Prawdziwe jest to, co przynosi korzyść (utylitaryzm)
O prawdzie rozstrzyga praktyka życia (marksizm)
Prawda polega na jasności i wyrazistości sądów związanych z poczuciem oczywistości, jaka odnosi się do zawartych w nich treści (R.Descartes, 1596-1650)
Zgodność myśli z dyrektywami języka, dogodnymi definicjami czy przyjętą umową (konwencjonalizm)
Zgodność poszczególnych twierdzeń z całokształtem tez określonego systemu (teoria koherencji)
Zgodność z tym, co okazuje się pożyteczne dla danej jednostki w określonej sytuacji (pragmatyzm)
Co to zapewnia skuteczność przyjętego planu działania (instrumentalizm)

Biblijne pojęcie prawdy – Jezus prawdą

Wtedy powiedział Jezus do Żydów, którzy Mu uwierzyli: «Jeżeli będziecie trwać w nauce mojej, będziecie prawdziwie moimi uczniami i poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli». (J 8,31n)

Ja jestem drogą i prawdą i życiem. Nikt nie przychodzi do Ojca inaczej, jak tylko przeze Mnie. (J 14,6)

Ja się na to narodziłem i na to przyszedłem na świat, aby dać świadectwo prawdzie. Każdy, kto jest z prawdy słucha Mojego głosu. (J 18,37)

Pytanie o prawdę w utworach literackich:

A.Kamieńska, Wieża Babel.
W.Szymborska, Na wieży Babel.
A.de Saint-Exupéry, Mały książę.
J.Twardowski, Sprawiedliwość.
O.Wilde, Słowik i róża.

Teologiczne określenie prawdy

Prawda obejmuje pewne odniesienie do Boga, pewną milczącą wiedzę o niezgłębionej tajemnicy, w której wszystko ma swoją podstawę. Człowiek w konkretnym porządku dobrowolnie akceptuje nie tylko swoją własną transcendencję, ale także swoje ukierunkowanie na Boga życia wiecznego, który otwiera się w udzielaniu samego siebie, czyli na prawdę absolutną, która jest przenikniętym światłością i miłością samo posiadaniem nieskończonej pełni rzeczywistości oddającej się stworzeniu w widzeniu Boga (zob. K. Rahner, H. Vorgrimler, Mały słownik teologiczny, Warszawa 1987, s. 354-355). Prawdę rozumiano również jako wyzwolenie, jako postawę wspaniałomyślności lub, jak podaje św. Augustyn, jako światło Boże. Jego zdaniem, by właściwie widzieć rzeczy, drugiego człowieka i samego siebie, człowiek musi być najpierw otwarty nie na rzeczy, lecz na obecne w nim światło Boże. Bóg jako światło umożliwia człowiekowi prawdziwe poznanie. Teologiczne rozumienie prawdy zakłada, że jedyną i niepowtarzalną prawdą jest sam Bóg. W Nim i z Niego człowiek czerpie wszelkie wyjaśnienia dotyczące prawdy o świecie i o sobie samym. W wyjaśnieniach tych jedno jest niepodważalne: człowiek i świat mają swój początek w Bogu, Źródle prawdy. Oznacza to, że wszelkie wyjaśnienia związane z poszukiwaniami prawdy przez człowieka muszą mieć swoje odniesienie do Boga oraz do Jego zamiarów wobec człowieka.

Biblijne pojęcie prawdy

Biblijne pojęcie prawdy opiera się na religijnym przeżyciu spotkania człowieka z Bogiem. W Starym Testamencie prawda polega przede wszystkim na wierności przymierzu a w Nowym prawdą jest pełnia objawienia, którego centrum stanowi osoba Chrystusa.

Prawda Boża pozostaje zawsze w związku z ingerencją Boga w historię Izraela (Ps 31,6; Iz 49,7). Prawda u ludzi to zasadnicza postawa wierności (Oz 4,2), a ludzie prawdy to ludzie zaufania (Wj 18,21; Ne 7,2). W tradycji mądrościowej i apokaliptycznej pojęcie prawdy oznacza naukę o mądrości, prawdę objawioną (Ps 25,5; 26,3; 86,11). Jako nauka objawiona prawda posiada również znaczenie moralne i jest przeciwstawieniem niegodziwości.

Prawda rozumiana przez ludzi Starego Testamentu została potwierdzona i uosobiona przez Jezusa Chrystusa, który o sobie powiedział: Ja jestem drogą i prawdą i życiem. Nikt nie przychodzi do Ojca inaczej, jak tylko przeze Mnie (J 14,6). Tak oto Boża prawda stała się uosobieniem samej Prawdy, ponieważ Jezus Chrystus, pełen łaski i prawdy (J 1,14), w swoich słowach i czynach odsłonił ludzkości tajemnice Boże, odsłonił samego Boga. Na tej drodze możliwe jest poznanie źródła samej prawdy – Boga, który jest Miłością.

Ku refleksji