Dzień Judaizmu

Starsi bracia w wierze

Katecheza (II/21): Poznawanie wspólnego dziedzictwa wiary chrześcijaństwa i judaizmu

Chrześcijaństwo i inne religie »

Dzieje judaizmu od Chrystusa do naszych czasów

Judaizm z czasów Chrystusa opierał się na Piśmie Świętym, zwanym przez chrześcijan Starym Testamentem, i na ustnej tradycji rabinów, która zaczęła się tworzyć już w II wieku przed Chrystusem jako reakcja przeciw wpływom hellenizmu, niosącego ze sobą wierzenia i obyczaje pogańskie. Rozwinął się wówczas szeroki ruch chasydów czyli "pobożnych". Z tego ruchu powstały trzy ugrupowania religijne: saduceuszów, faryzeuszów i esseńczyków.

Saduceusze, otwarci na wpływy hellenizmu, przyjmowali tylko Prawo – Torę. Nie uznawali ustnej tradycji, odrzucali wiarę w życie pozagrobowe, pośmiertne kary i nagrody, zmartwychwstanie ciała, istnienie aniołów i ingerencję Boga w sprawy ludzkie.

Faryzeusze, przeciwnicy saduceuszy, zamknięci na obce wpływy, przyjmowali przekonania odrzucane przez swych antagonistów. Wymagali surowego przestrzegania Prawa pisanego (Tory) i tradycyjnego prawa ustnego oraz obyczajów i praktyk wyrosłych ze zwyczajów ludowych. Wysoko cenili komentowanie Biblii dla udostępnienia jej ludowi. Reprezentowali często formalizm kultowy i obyczajowy, czyli drobiazgowe przestrzeganie ustalonych form i przepisów, czasem bez wnikania w ich treść.

Esseńczycy byli ugrupowaniem o charakterze religijno-zakonnym (monastycznym). Wyrośli zasadniczo z judaizmu, ale z czasem ulegli obcym wpływom: ciało uważali za więzienie duszy, bezżenność uważali za jedyny, właściwy sposób życia, odrzucali krwawe ofiary, nie wierzyli w zmartwychwstanie ciał. Dobra mieli wspólne. Wysoko cenili czystość rytualną, stąd częste obmycia sakralne. Surowo karali wykroczenia przeciwko obowiązującej karności. Zajmowali się pracą ręczną.

Po zburzeniu Jerozolimy w 70r. przestały istnieć wymienione ugrupowania (poza faryzejskim) i zniknął kult w świątyni jerozolimskiej. Ośrodkiem judaizmu stało się najpierw miasto Jawne na południe od Jafy, gdzie powstała akademia rabiniczna. Tam ustalono kanon ksiąg świętych (Starego Testamentu) i odcięto się ostatecznie od chrześcijaństwa. Po klęsce powstania przeciw Rzymianom Szymona Bar Kochby w 135 r. ośrodek judaizmu został przeniesiony do Tyberiady w Galilei, gdzie uściślono skrupulatnie tekst ksiąg biblijnych w języku hebrajskim i przyjęto przekład grecki Biblii dokonany przez Akwilę, a odrzucono tłumaczenie greckie zwane Septuagintą, którym posługiwali się chrześcijanie.

Uczeni żydowscy, zwani rabinami, przez kilka wieków, poczynając od drugiego przed Chrystusem, wyjaśniając Pismo Święte, tworzyli mnóstwo przepisów religijnych i prawnych zwanych halachami, którą to tradycję ustną ok. 200 r. po Chrystusie zredagowano w zbiór zwany Miszna. Po powstaniu Miszny rabini w dalszym ciągu komentowali i uzupełniali ją, nie tylko określając religijno-prawne normy postępowania, ale również tworząc haggady, czyli popularne, budujące opowieści, porównania, legendy, nawet informacje historyczne, które były rozwinięciem opisów lub krótkich wypowiedzi biblijnych z praktycznym zastosowaniem moralnym. Materiał ten utrwalono ostatecznie na piśmie najpierw w Palestynie pod koniec IV w. w dziele zwanym Gemara (uzupełnienie), a następnie, pod takim samym tytułem w wersji znacznie obszerniejszej, w Babilonii w VI w. Miszna i Gemara tworzą Talmud (Pouczenie). Ze względu na dwie wersje Gemary istnieje Talmud palestyński (jerozolimski) i babiloński. Tekst pierwszego zachował się niecałkowicie, a drugi stał się dziełem autorytatywnym dla Żydów ortodoksyjnych na całym świecie.

Od końca IV wieku, po ogłoszeniu chrześcijaństwa religią państwową, głównym centrum judaizmu stały się akademie rabiniczne w Babilonie, gdzie Żydzi mieli dużą autonomię. Przestały one istnieć w XI w. Wtedy ośrodek judaizmu przeniósł się na kilka wieków do Hiszpanii, gdzie usystematyzowano całą treść Talmudu i wszystkie przykazania obowiązujące Żydów.

Po wypędzeniu Żydów z Półwyspu Iberyjskiego, centralne znaczenie zaczął odgrywać judaizm Żydów niemieckich i polskich. W XVI wieku rozwinęły się szkoły rabiniczne w Krakowie i Lublinie. W pierwszej połowie XVIII w. na wschodnich terenach Polski powstał znowu ruch chasydzki jako reakcja przeciwko sztywnemu rytualizmowi i sformalizowaniu życia religijnego wielu wyznawców judaizmu. Chasydzi, pod kierownictwem przewodników zwanych cadykami, dążyli do bardziej wewnętrznych, często mistycznych przeżyć religijnych. Odcinali się od świata zewnętrznego, przyczyniając się pośrednio do postępującego zacofania mas żydowskich. Chasydzi zostali niemal całkowicie wymordowani w czasie drugiej wojny światowej. Pozostali żyją obecnie w Izraelu i w USA.

W Niemczech w XVIII w. pod wpływem prądów Oświecenia powstał ruch, który domagał się zreformowania przepisów rytualnych i podstaw religii żydowskiej tak, aby ich wypełnianie nie przeszkadzało wyznawcom stać się pełnoprawnymi członkami społeczeństwa, w którym mieszkali i pracowali. Zwolennicy reformy uważali judaizm jedynie za religię, której nie należy utożsamiać z narodowością. Tę postawę szybko i łatwo przyjęła część żydowskiego mieszczaństwa i inteligencji, tworząc judaizm zreformowany, różny od judaizmu ortodoksyjnego i chasydzkiego, przepojony elementami racjonalistycznymi. Pamiętajmy: judaizm żyje, bogaty i zróżnicowany, bliższy naszej wierze aniżeli nam się wydaje.

Zob. Spotkania z Bogiem w prawdzie. Kraków 2000, s.32-34.

Katechizm Kościoła Katolickiego * KKK 839-845 »

839 "Także ci, którzy jeszcze nie przyjęli Ewangelii, w rozmaity sposób przyporządkowani są do Ludu Bożego":
Stosunek Kościoła do narodu żydowskiego. Kościół, Lud Boży Nowego Przymierza, zgłębiając swoją tajemnicę, odkrywa swoją więź z narodem żydowskim, "do którego przodków Pan Bóg przemawiał". W odróżnieniu od innych religii niechrześcijańskich wiara żydowska jest już odpowiedzią na Objawienie Boże w Starym Przymierzu. To do narodu żydowskiego "należą przybrane synostwo i chwała, przymierza i nadanie Prawa, pełnienie służby Bożej i obietnice. Do nich należą praojcowie, z nich również jest Chrystus według ciała" (Rz 9,4-5), ponieważ "dary łaski i wezwania Boże są nieodwołalne" (Rz 11,29).

840 Ponadto, gdy rozważa się przyszłość, lud Boży Starego Przymierza i nowy Lud Boży dążą do analogicznych celów: oczekują przyjścia (lub powrotu) Mesjasza. Oczekiwanie jednak z jednej strony dotyczy powrotu Mesjasza, który umarł i zmartwychwstał, został uznany za Pana i Syna Bożego, a z drugiej - przyjścia Mesjasza, którego rysy pozostają ukryte, na końcu czasów; oczekiwanie to jest złączone z dramatem niewiedzy lub nieuznawania Chrystusa Jezusa.