Stworzenie

Człowiek obrazem Boga

Katecheza (II/3): Rozpoznawanie obrazu Boga w człowieku. Biblijne opisy stworzenia człowieka.

Zobacz także temat: Prahistoria biblijna »

W Księdze Rodzaju (hebr. Bereszit, gr. Genesis) znajdujemy dwa teksty o stworzeniu człowieka:

Rdz 2,4b-24 * opis, redakcja ok. X/IX w. przed Chrystusem („J”)

Gdy PAN Bóg uczynił ziemię i niebo, ⁵nie było jeszcze na ziemi żadnego krzewu polnego i żadna trawa jeszcze nie wzeszła. PAN Bóg nie spuszczał bowiem deszczu na ziemię i nie było człowieka, który by pracował na roli ⁶i kopał w ziemi studnię, aby nawodnić glebę. ⁷PAN Bóg ulepił człowieka (hebr. adam = człowiek, ludzkość, Adam) z prochu ziemi i tchnął w jego nozdrza tchnienie życia. Odtąd człowiek stał się istotą żyjącą. (…)
²¹Zesłał więc PAN Bóg głęboki sen na człowieka. A gdy ten zasnął, wyjął jedno z jego żeber, a miejsce to zapełnił ciałem. ²²Z żebra (hebr. sela = żebro, bok, zbocze), które PAN Bóg wyjął z mężczyzny, utworzył kobietę i przyprowadził ją do niego. ²³Wtedy mężczyzna rzekł: "Ta wreszcie jest kością z moich kości i ciałem z mego ciała. Będzie się zwała kobietą (hebr. iszsza), bo z mężczyzny (hebr. isz) została wzięta." ²⁴Dlatego opuści mężczyzna swego ojca i swoją matkę, a złączy się ze swoją żoną, tak że staną się jednym ciałem (hebr. basar = jedna istota).

Stworzenie człowieka w tym opisie jest odwróconym procesem umierania

Rdz 1,26-31 * poemat, redakcja ok. VI/V w. przed Chrystusem („P”)

²⁶I rzekł Bóg: "Uczyńmy ludzi na Nasz obraz, podobnych do Nas. Niech panuje nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym, nad bydłem, nad całą ziemią i nad wszelkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi."
     ²⁷I stworzył Bóg ludzi na swój obraz:
     na obraz Boży ich stworzył.
     Stworzył ich jako mężczyznę i kobietę.
²⁸I błogosławił im, mówiąc: "Bądźcie płodni, mnóżcie się i zaludniajcie ziemię oraz czyńcie ją sobie poddaną (…)".

Uzupełnienie tłumaczenia: hebr. "Hawwa" = dająca życie, Ewa;
W narzeczu sumaryjskim "ti" = żebro, życie, żyjący

Wnioski z biblijnych opisów:

Cały świat stworzony pochodzi od Boga i "jest dobry".
Bóg zaprosił człowieka do współstwarzania świata ("by uprawiał ziemię")
Poprzez ciało człowiek złączony jest ze światem materialnym
Człowiek nosi w sobie podobieństwo do Boga ("tchnienie życia", "obraz Boży", dusza)
Mężczyzna i kobieta są sobie równi co do godności i powołania

^* Rdz 2,23 porównaj z innymi tekstami tej samej epoki np.:
Sdz 9,2: "Pamiętajcie wszakże, że jestem z kości waszej i waszego ciała!";
2Sm 5,1: "Wszystkie pokolenia izraelskie zeszły się u Dawida w Hebronie i oświadczyły mu: «Oto myśmy kości twoje i ciało…»!"

Katechizm Kościoła Katolickiego * KKK 355 »

"Stworzył Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył" (Rdz 1, 27). Człowiek zajmuje wyjątkowe miejsce w stworzeniu: został on stworzony "na obraz Boży" (I); w swojej własnej naturze jednoczy świat duchowy i świat materialny (II); jest stworzony jako "mężczyzna i kobieta" (III); Bóg obdarzył go swoją przyjaźnią (IV).

Człowiek jako istota cielesno-duchowa oraz rozumna i wolna przynależy do wymiaru przyrodzonego i nadprzyrodzonego, jest całkowicie podporządkowany Stworzycielowi, który człowiekowi udziela istnienia z możliwością jego osobowego rozwoju indywidualnego i społecznego oraz podtrzymania gatunku i możliwości nadprzyrodzonego rozwoju osobowego.

W bytowej strukturze człowieka istnieje podobieństwo do właściwości osób boskich. Człowiek jako „podobny” Bogu został w akcie stworzenia obdarzony życiem Bożym, w wyniku czego może stać się przyjacielem Boga.

Tradycje teologiczne (źródła) Pięcioksięgu:

J - jahwistyczna (X/IX, Jerozolima)
E - elohistyczna (VIII, Królestwo Północne)
D - deuteronomiczna (Królestwo Południowe przed upadkiem Samarii 722/721)
P - kapłańska (VI/V)

PSALM 8

Pochwała wielkości Stwórcy i godności człowieka

O Panie, nasz Boże,
jak przedziwne Twe imię po wszystkiej ziemi!
Tyś swój majestat wyniósł nad niebiosa.
Sprawiłeś, że nawet usta dzieci i niemowląt
oddają Ci chwałę,
na przekór Twym przeciwnikom,
aby poskromić nieprzyjaciela i wroga.

Gdy patrzę na Twe niebo, dzieło Twych palców,
księżyc i gwiazdy, któreś Ty utwierdził:
czym jest człowiek, że o nim pamiętasz,
i czym - syn człowieczy, że się nim zajmujesz?

Uczyniłeś go niewiele mniejszym od istot niebieskich,
chwałą i czcią go uwieńczyłeś.
Obdarzyłeś go władzą nad dziełami rąk Twoich;
złożyłeś wszystko pod jego stopy:
owce i bydło wszelakie, a nadto i polne stada,
ptactwo powietrzne oraz ryby morskie,
wszystko, co szlaki mórz przemierza.

O Panie, nasz Panie,
jak przedziwne Twe imię po wszystkiej ziemi!

Biblijna koncepcja stworzenia

Bóg, który jest jedynym Zbawicielem, rozpoczął swoje zbawcze wychodzenie ku człowiekowi od dzieła stwórczego. Stworzenie jest więc pierwszą interpretacją Bożą w porządku chronologicznym, a zarazem zostało ono przedstawione przez Pismo Święte na samym początku. Człowiek zawsze cofał się myślą do początków i stawiał sobie pytania z nimi związane. Starały się odpowiadać na te pytania symbole mityczne, filozofia a także nauki przyrodnicze. Te ostatnie, uzbrojone w aparat matematycznego myślenia i wzbogacone wieloma odkryciami, ukazującymi tajemnice makro i mikrokosmosu, mogą bardzo wiele powiedzieć. Osiągnięcia naukowe zaspokajają naszą przyrodniczą ciekawość, ukazują dzieje świata, etapy jego rozwoju, ustalają działające tu prawidłowości. Liczne hipotezy kosmologiczne usiłują rozwiązać także problem zerowego momentu dziejów świata.

Biorąc do ręki Pismo Święte, a zwłaszcza pierwsze rozdziały Księgi Rodzaju, nie szukamy tam rozwiązań przyrodniczych. Znajdowały się one poza zasięgiem myśli hagiografów, nie stawiali sobie problemów przyrodniczych i nie pragnęli o nich pisać. Mieli pewną swoją wizję świata, wizję, która wtedy – a także przez długie wieki potem – była wyrazem nauki o świecie. Dziś z tej wizji często się śmiejemy, mówimy że jest nieprawdziwa. W nauce jednak zawsze tak odbywa się postęp, że mniej doskonałe wizje zastępuje się doskonalszymi, lepiej opisującymi poznane zjawiska. Nauka zdaje sobie sprawę z tego, że jej aktualne wizje nie są ostatnim słowem w danej dziedzinie. Dziś śmiejemy się z poglądów starożytnych, a za tysiąc lat – jeżeli będzie jeszcze istnieć Ziemia i nauka na niej – ludzie będą mogli śmiać się z poglądów nam współczesnych, jako dalekich od prawdy. Autorzy biblijni posiadali więc wizję świata, która w ich czasach była naukowa, bo zgadzała się z ówczesnym stanem nauki. Oni z tej wizji korzystali, ale jej nie kanonizowali, nie nadali jej charakteru niezmiennej i pełnej prawdy. Korzystali z niej, aby przedstawić myśl nie przyrodniczą, ale religijną. Przy czytaniu tekstów biblijnych trzeba nam powrócić myślą do tamtej wizji świata nie dlatego, aby się przejąć jej treścią, ale aby lepiej zrozumieć obrazy, które są nośnikiem treści teologicznej i mimo swej przyrodniczej niedoskonałości, doskonale spełniają rolę szaty literackiej dla przekazu prawdy zbawczej.

Początek świata i człowieka opisany w Piśmie Świętym ma przede wszystkim ukazać stwórcze dzieło Boga. Bóg powołuje wszystko do istnienia. Jest to pierwsza interwencja Boża, która często wspominana jest u proroków, zwłaszcza w podsumowaniu dzieła zbawienia. Ta interwencja rozpoczyna dzieło Boże, które trwa dalej w historii. To również interwencja ukazująca wszechmoc Bożą jest źródłem nadziei i rękoma Bożej pomocy. W ten sposób dzieło stworzenia wbudowane jest w bieg historii Izraela.

T.Jelonek, Biblijna historia zbawienia, Kraków 1995, s.49-50.